Συχνά μας λένε ότι βρισκόμαστε στην μέση ενός τεχνολογικού επαναστατικού κύματος.
Ότι οι επιχειρήσεις και ο κόσμος της εργασίας συνεχίζουν να μετασχηματίζονται και να βελτιώνονται μέσω των υπολογιστών, του διαδικτύου, της αυξημένης ταχύτητας των επικοινωνιών, της επεξεργασίας δεδομένων, της ρομποτικής και τώρα – της τεχνητής νοημοσύνης.
Υπάρχει όμως ένα μικρό πρόβλημα με όλα αυτά – δεν φαίνεται να εμφανίζονται στα οικονομικά δεδομένα. Αν όλη αυτή η τεχνολογία πραγματικά μας κάνει όλους να εργαζόμαστε πιο γρήγορα και καλύτερα, υπάρχουν πολύ λίγα αποδεικτικά στοιχεία.
Από το 1974 έως το 2008, η παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου – δηλαδή το ποσό της παραγωγής που παράγει κάθε εργαζόμενος – αυξήθηκε κατά 2,3% ετησίως. Αλλά μεταξύ του 2008 και του 2020, ο ρυθμός ανάπτυξης της παραγωγικότητας κατέρρευσε σε περίπου 0,5% ετησίως.
Και το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, η παραγωγικότητα του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν πραγματικά χαμηλότερη κατά 0,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Είναι μια παρόμοια εικόνα στις περισσότερες άλλες δυτικές χώρες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ανάπτυξη της παραγωγικότητας μεταξύ του 1995 και του 2005 ήταν 3,1%, αλλά στη συνέχεια μειώθηκε σε 1,4% από το 2005 έως το 2019.
Φαίνεται ότι συνεχίζουμε να βιώνουμε έναν μεγάλο χρονικό διάστημα καινοτομίας και τεχνολογικής προόδου, αλλά ταυτόχρονα, η παραγωγικότητα έχει επιβραδυνθεί σε πολύ μικρά επίπεδα. Πώς μπορείτε να εξηγήσετε αυτήν την εμφανή παράλογη κατάσταση;
Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι απλά χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να αποφύγουμε την εργασία. Για παράδειγμα, ατέλειωτα μηνύματα στους φίλους μας στο Whatsapp, παρακολούθηση βίντεο στο YouTube, επικόλληση επικριτικών σχολίων στο Twitter ή απλά ανοητή περιήγηση στο διαδίκτυο.
Ή υπάρχουν πιθανώς μεγαλύτεροι ενδιάμεσοι παράγοντες.
Η παραγωγικότητα είναι ένα θέμα που οι οικονομολόγοι εξετάζουν πολύ προσεκτικά. Και ενώ πρόκειται για ένα πολύπλοκο ζήτημα, με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και την υψηλή πληθωρισμό να έχουν αρνητικές επιπτώσεις, υπάρχουν δύο κύριες εξηγήσεις για το γιατί η τεχνολογία δεν ενισχύει την παραγωγικότητα.
Η πρώτη είναι ότι απλώς δεν μετράμε σωστά τον αντίκτυπο της τεχνολογίας. Η δεύτερη είναι ότι οι οικονομικές επαναστάσεις τείνουν να είναι υποτυπώδεις. Και επομένως, η τεχνολογική αλλαγή συμβαίνει, αλλά ενδέχεται να χρειαστούν δεκαετίες πριν δούμε τα πλήρη οφέλη.
Η Dame Diane Coyle είναι καθηγήτρια δημοσίας πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και αναγνωρισμένη ειδική στον τρόπο με τον οποίο μετράμε την παραγωγικότητα.
“Δεν υπάρχει τίποτα που δεν χρησιμοποιεί πλέον το ψηφιακό, αλλά είναι δύσκολο να δούμε τι συμβαίνει επειδή όλα αυτά δεν είναι ορατά στα στατιστικά στοιχεία. Δεν συλλέγουμε απλά τα δεδομένα με τρόπους που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι συμβαίνει.”
Για παράδειγμα, μια εταιρεία που συνήθιζε να επενδύει σε δικούς της υπολογιστές και σε ένα τμήμα πληροφορικής ίσως τώρα να εξωτερικοποιεί και τα δύο σε έναν παροχέα στο εξωτερικό, βασισμένο στον νέφον.
Η εταιρεία που εξωτερικοποιεί το έργο της λαμβάνει το καλύτερο λογισμικό, που ενημερώνεται συνεχώς, και είναι αξιόπιστο και φθηνό.
Αλλά όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο μετράμε το μέγεθος της οικονομίας, αυτή η αποτελεσματική κίνηση καθιστά την εταιρεία μικρότερη και όχι μεγαλύτερη. Και δεν θεωρείται πλέον ότι επενδύει σε αυτόν τον τομέα της υποδομής της πληροφορικής, ο οποίος παλαιότερα θα μετριόταν ως μέρος της οικονομικής ανάπτυξής της.
Η Dame Diane έχει ένα παράδειγμα από τη βιομηχανική επανάσταση του 19ου αιώνα που επιδεικνύει πώς η παραγωγικότητα μπορεί να παραμερίζεται από τα στατιστικά.
“Έχω ένα υπέροχο ετήσιο βιβλίο στατιστικών για το Ηνωμένο Βασίλειο από το 1885, είναι 120 σελίδες μακρύ, από τις οποίες σχεδόν όλες αναφέρονται στη γεωργία, και υπάρχουν 12 σελίδες για τα ορυχεία, τους σιδηρόδρομους και τα βαμβακοκάμινα,” λέει.
Αυτό ήταν κατά την ακμή της βιομηχανικής επανάστασης, την εποχή των λεγόμενων “σκοτεινών βιομηχανικών μηχανών”, αλλά το 90% των συλλεγμένων δεδομένων αφορούσε έναν παλαιό, όλο και λιγότερο σημαντικό τομέα της οικονομίας, και μόνο το 10% αφορούσε αυτό που τώρα θεωρούμε μία από τις πιο σημαντικές οικονομικές αλλαγές στην ιστορία του κόσμου.
“Βλέπουμε την οικονομία μέσα από τον φακό του πώς ήταν στο παρελθόν, όχι πώς είναι σήμερα,” όπως το διατυπώνει η Dame Diane.
Η άλλη επιχειρηματική αντίληψη είναι ότι η τρέχουσα τεχνολογική επανάσταση συμβαίνει, αλλά απλώς πιο αργά από ό,τι περιμένουμε.
Ο Nick Crafts είναι αναπληρωτής καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο Σχολείο Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου του Sussex. Επισημαίνει ότι οι τεράστιες αλλαγές στην οικονομική απόδοση που τείνουμε να θεωρούμε ότι συνέβησαν σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη, στην πραγματικότητα πήραν δεκαετίες, και το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και τώρα.
“Η ατμομηχανή του James Watt διακυβερνήθηκε το 1769,” λέει. “Ωστόσο, η πρώτη σοβαρή εμπορική σιδηροδρομική γραμμή, από το Λίβερπουλ στο Μάντσεστερ, ανοίχθηκε μόνο το 1830, και το κυρίως δίκτυο των σιδηροδρόμων χτίστηκε μέχρι το 1850. Αυτό ήταν 80 χρόνια μετά το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.”
Μπορείτε να δείτε την ίδια προσέγγιση και στη χρήση της ηλεκτρικότητας. Ο χρόνος από την πρώτη δημόσια χρήση της λάμπας από τον Edison το 1879, μέχρι την ηλεκτροκράτηση ολόκληρων χωρών και την αντικατάσταση της ατμοκίνησης στην κατασκευή διήρκεσε τουλάχιστον 40 χρόνια.
Στην πραγματικότητα, μπορεί να βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή σε μια παρόμοια περίοδο αναμονής, κάτι σαν όταν ο κόσμος βρισκόταν ανάμεσα στην ακμή της ατμοκίνησης και την πλήρη ανάπτυξη της ηλεκτρικότητας.
Αλλά η χώρα και οι επιχειρήσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη νέα τεχνολογία καλύτερα και πιο γρήγορα θα κερδίσουν τον αγώνα για την παραγωγικότητα. Αυτό, όπως και με την ατμοκίνηση και την ηλεκτρικότητα, φαίνεται ότι δεν οφείλεται τόσο στην τεχνολογία αυτή καθαυτή, αλλά στο πόσο καλά μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε, να την προσαρμόσετε και να την εκμεταλλευτείτε – με λίγα λόγια, πόσο εξειδικευμένοι είστε.
Η Dame Diane βλέπει αυτό να συμβαίνει ήδη. “Υπάρχουν πολλά στοιχεία τώρα που δείχνουν ότι ανεξαρτήτως του είδους της εταιρείας, υπάρχει μια αυξανόμενη απόκλιση μεταξύ αυτών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία καλά και αυτών που δεν μπορούν.
“Φαίνεται ότι αν έχετε εξειδικευμένα άτομα, έχετε πολλά δεδομένα και ξέρετε πώς να χρησιμοποιήσετε το προηγμένο λογισμικό, και μπορείτε να αλλάξετε τις διαδικασίες σας, ώστε οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες, η παραγωγικότητά σας αυξάνεται σημαντικά.
“Αλλά στον ίδιο τομέα της οικονομίας υπάρχουν άλλες εταιρείες που απλώς δεν μπορούν να το κάνουν αυτό.”
Η τεχνολογία φαίνεται ότι δεν είναι το πρόβλημα, και σε κάποιο βαθμό δεν είναι η λύση επίσης. Η υψηλή ανάπτυξη της παραγωγικότητας θα έρθει μόνο σε αυτούς που θα μάθουν πώς να τη χρησιμοποιούν καλύτερα.
